Globalne ocieplenie to jedno z największych wyzwań, przed jakimi stoi ludzkość. Choć problem ten znany jest od lat, dopiero ostatnio zaczęliśmy dostrzegać jego realne i dramatyczne skutki. Jeśli nic nie zrobimy, czeka nas katastrofa. Dlatego musimy podjąć zdecydowane kroki, by ograniczyć emisję gazów cieplarnianych i zatrzymać ocieplenie klimatu. Każdy z nas ma do odegrania ważną rolę w tym procesie.
Globalne ocieplenie przyśpiesza
Temperatury rosną
Średnia globalna temperatura na Ziemi wzrosła o około 1°C od epoki przedprzemysłowej. Wydaje się niewiele, ale nawet niewielkie zmiany temperatury mogą mieć katastrofalne skutki. Ocieplenie postępuje coraz szybciej - ostatnie 5 lat było najcieplejszymi w historii pomiarów. Rekordy temperatur bijemy każdego roku. Fale upałów stają się coraz częstsze i bardziej intensywne. Przykładem może być lato 2019 w Europie, gdy temperatury sięgały 40-45°C, powodując pożary lasów i tysiące zgonów. Jeśli emisja CO2 nie zostanie znacząco ograniczona, pod koniec wieku ocieplenie może sięgnąć nawet 4-5°C. Byłoby to katastrofą dla całej planety.
Topnienie lodowców
Rosnące temperatury powodują topnienie lodowców i lądolodów. Od 1972 roku Grenlandia traci 278 miliardów ton lodu rocznie. Podobnie lądolody na Antarktydzie topnieją w zastraszającym tempie. Jeśli cały lód na Grenlandii stopi się, poziom mórz podniesie się o 7 metrów. To zaleje ogromne połacie lądów, miasta, wyspy. Duże ilości wody słodkiej od lodowców spływają też do oceanu, zaburzając cyrkulację morską i ekosystemy. Konsekwencje topnienia lodu mogą być dramatyczne dla całej planety.
Podnoszenie się poziomu mórz
Ocieplająca się woda zajmuje więcej miejsca, więc globalny poziom mórz podnosi się. W XX wieku wzrósł o 17 cm. Prognozy mówią, że do 2100 roku podniesie się o kolejne 30-110 cm, zalewając nadmorskie obszary gdzie mieszka wiele milionów ludzi. Dotknie to miasta takie jak Wenecja, Sztokholm, Nowy Jork czy Szanghaj. Zagrożone są też całe państwa wyspiarskie na Pacyfiku. Podniesienie się poziomu mórz zniszczy siedliska, infrastrukturę, budynki, uprawy. Konieczna będzie kosztowna ochrona brzegów i przesiedlenia ludności. To globalny dramat.
Ekstremalne zjawiska pogodowe
Huragany i tajfuny
Globalne ocieplenie zwiększa energię w atmosferze, przez co cyklony tropikalne stają się silniejsze i niszczycielskie. Huragany osiągają większe prędkości wiatru i powodują gwałtowniejsze opady. Najsilniejszy zanotowany huragan (Patricia w 2015r.) osiągnął prędkość 345 km/h. Rośnie też częstotliwość występowania takich zjawisk. Huragany niszczą domostwa, infrastrukturę, powodują ofiary śmiertelne. Straty liczone są w miliardach dolarów. Dotknięte zostają całe regiony. Prognozy mówią, że w przyszłości takie kataklizmy będą jeszcze silniejsze.
Powodzie i susze
Zmiany klimatu powodują coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe takie jak ulewne deszcze i powodzie oraz fale upałów i długotrwałe susze. Ulewy, które kiedyś zdarzały się raz na 100 lat, dziś występują co 2-3 lata. Przykładem są powodzie w Europie w 2021 r. które zabiły ponad 200 osób. Z kolei susze stają się normą np. w Australii, Afryce czy Kalifornii. Mają katastrofalne skutki dla rolnictwa, powodują pożary lasów i niedobory wody pitnej. Walka z ich skutkami pochłania miliardy dolarów. A prognozy wskazują, że będzie tylko gorzej.
Pożary lasów
Fale upałów i susze zwiększają zagrożenie pożarami lasów. Tylko w ubiegłym roku w Rosji spłonęło ponad 18 milionów hektarów lasów syberyjskich. Pożary trawiły lasy Amazonii, Kalifornii, Australii, Europy. Zanieczyszczają atmosferę dwutlenkiem węgla i dymem, niszczą ekosystemy, infrastrukturę, domostwa. Walka z nimi jest bardzo trudna i kosztowna. Prognozy mówią, że wraz ze wzrostem temperatur, pożary będą jeszcze większe i częstsze. To perspektywa płonącej planety.
Zagrożenia dla ekosystemów
Wymieranie gatunków
Ocieplający się klimat zagraża wielu gatunkom wyginięciem. Szacuje się, że już teraz zagraża ponad 1 milionowi gatunków roślin i zwierząt. Ich naturalne siedliska zmniejszają się lub zanikają. Przykładem jest Wielka Rafa Koralowa w Australii, gdzie ocieplenie i zakwaszenie oceanów zabiło połowę koralowców. Podobny los czeka niedźwiedzie polarne, których lodowe siedliska topnieją. Wyginięcie kluczowych gatunków może zachwiać całymi ekosystemami i łańcuchami pokarmowymi. To katastrofa dla różnorodności biologicznej planety.
Choroby i szkodniki
Wyższe temperatury sprzyjają rozprzestrzenianiu się chorób, szkodników i inwazyjnych gatunków. Komary przenoszące malaria i dengę zaczynają pojawiać się w nowych regionach. Rozprzestrzeniają się kleszcze, które są wektorami boreliozy i kleszczowego zapalenia mózgu. Cieplejszy klimat sprzyja szkodnikom niszczącym uprawy. Przykładem jest szrotówek kasztanowiec niszczący kasztanowce w Europie. Walka ze szkodnikami i chorobami będzie coraz trudniejsza i kosztowniejsza.
Zakwaszenie oceanów
Oceany pochłaniają około 30% emitowanego przez ludzi CO2, przez co się zakwaszają. Spadło już pH oceanów o 30%, a jeśli nic nie zrobimy, do 2100 roku spadnie o kolejne 100-150%. Ma to dramatyczne skutki dla morskich organizmów posiadających muszle i szkielety wapienne. Dotyczy to ryb, skorupiaków, meduz, koralowców. Zakwaszenie zaburza rozwój i wzrost tych organizmów, osłabia ich odporność. Może to zachwiać całymi ekosystemami morskimi i łańcuchami pokarmowymi, niszcząc źródła pożywienia dla milionów ludzi.
Wpływ na gospodarkę
Rolnictwo i rybołówstwo
Ocieplenie klimatu ma ogromny, negatywny wpływ na rolnictwo i rybołówstwo. Fale upałów, susze, powodzie, choroby i szkodniki zmniejszają plony wielu upraw. Spadają zasoby ryb w oceanach przez zakwaszenie i ocieplenie wód. Według ONZ do 2030 roku spadki plonów mogą zagrozić bezpieczeństwu żywnościowemu nawet 500 milionów ludzi. Walka ze skutkami zmian klimatu w rolnictwie to koszty rzędu miliardów dolarów. A skala tych zjawisk będzie narastać.
Energetyka i przemysł
Ekstremalne zjawiska pogodowe uszkadzają i niszczą infrastrukturę energetyczną i przemysłową. Przerwy w dostawie prądu po huraganach, powodziach czy pożarach lasów kosztują gospodarkę miliardy dolarów. Zakłócenia łańcuchów dostaw paraliżują całe sektory. Jeśli nic z tym nie zrobimy, straty te będą narastać z niszczycielską siłą. Przejście na zieloną energetykę będzie koniecznością dla utrzymania stabilności systemów energetycznych.
Infrastruktura i nieruchomości
Podnoszący się poziom mórz, powodzie, osuwiska gruntu to poważne zagrożenie dla infrastruktury i nieruchomości na obszarach nadmorskich i rzecznych. Tylko w USA do 2100 roku zagrożonych jest nawet 2 miliony domów wartych ponad 900 mld dolarów. Ochrona brzegów, mapowanie ryzyka, przesiedlenia, odbudowa zniszczeń to ogromne koszty. Jeśli nic nie zrobimy, te straty będą się tylko piętrzyć zagrażając całej gospodarce.
Zagrożenie dla zdrowia ludzi
Upały i fale gorąca
Rekordowe upały i fale gorąca będą coraz częstsze i intensywniejsze z powodu zmian klimatu. Już teraz każdego roku zabijają tysiące ludzi na świecie, szczególnie osoby starsze i chore. W Europie w 2003 roku upał zabił 70 tysięcy osób. Falom gorąca towarzyszą problemy z oddychaniem, odwodnienie, udar cieplny. Rosną koszty opieki zdrowotnej związane z leczeniem dolegliwości z tym związanych. To jeden z najpoważniejszych problemów zdrowia publicznego.
Rozprzestrzenianie chorób
Wyższe temperatury sprzyjają rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, które stają się coraz większym zagrożeniem. Jest to malaria, denga, cholera, gorączki krwotoczne. Tylko malaria zabija rocznie około 600 tysięcy osób. Choroby odkleszczowe takie jak borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu stają się też coraz częstsze w wielu regionach świata, w tym w Europie. Walka z tymi chorobami to rosnące koszty opieki zdrowotnej. To zagrożenie dla zdrowia milionów ludzi.
Niedobory żywności i wody
Globalne ocieplenie zaburza produkcję żywności i dostęp do wody pitnej dla milionów ludzi. Pogarszają się zbiory w rolnictwie, załamują się zasoby ryb. Susze powodują niedobory wody i klęski głodu, jak w Afryce Wschodniej, gdzie zagrożonych jest 13 milionów osób. ONZ ostrzega, że do 2050 roku problem niedożywienia może dotknąć nawet 550 milionów ludzi. To tragiczne konsekwencje zmian klimatycznych dla krajów biednych.
Konieczność działania
Ograniczanie emisji
Aby powstrzymać katastrofalne skutki zmian klimatu, konieczne jest radykalne ograniczenie emisji gazów cieplarniany
Podsumowanie
Zmiany klimatu postępują w zastraszającym tempie i jeśli nic z tym nie zrobimy, czekają nas katastrofalne konsekwencje. Rosnące temperatury, topnienie lodowców, ekstremalne zjawiska pogodowe, zagrożenia dla ekosystemów i gospodarki, problemy zdrowotne - to tylko niektóre z dramatycznych skutków globalnego ocieplenia. Musimy jak najszybciej ograniczyć emisję gazów cieplarnianych, inwestować w odnawialne źródła energii i zielone technologie, jeśli chcemy uniknąć klimatycznej katastrofy. Walka ze zmianami klimatu to największe wyzwanie ludzkości w XXI wieku. Od podjętych teraz działań zależy przyszłość całej planety.